Johan Creten "De Storm" & "Sporen van WO1 in de collectie"

Donderdag 4 september met de trein naar Mortsel (vlotte verbinding in Berchem) tot bij mijn zus Anne.

We fietsen dan samen naar het Middelheim parkmuseum, om de tentoonstelling DE STORM van de in Parijs levende Vlaamse kunstenaar: Johan Creten (1963, België) te bezoeken.

Voordien bezoeken we eest een andere tentoonstelling "Sporen van WO1 in de collectie van het Middelheimmuseum" 

in het Braempaviljoen

Käthe Kollwitz "Pietà" 1937

Voor vele kunstenaars aan beide kanten van het front, hakt de eerste Wereldoorlog als een botte bijl door hun levens (en prille) carrières. Sommigen worden blijvend getekend door de oorlogstragiek en zullen er hun hele oeuvre aan wijden. Anderen worstelen zich vrij van de retoriek van agressie en lijden.

Emiel Jespers "Flemish Woman"

Hans (Jean) Arp "Man observed by a flower" 1958

Frans Claessens "Bust of a girl" 1918

Emile Anoine Bourdelle "Stubborn Ram"

Hermann Hubacher "The terrified man" 1928

We lunchen op het terras van het Kasteel, vooraleer we de beelden van Johan Creten gaan bewonderen, aan de andere kant van de Middelheimlaan.

Johan Creten (geb. 1963) is een Vlaamse beeldhouwer met uitvalsbasis in Parijs maar werkzaam overal waar de gelegenheid zich voordoet, van Miami tot Mexico.
Hij werd opgeleid tot schilder maar legde zich voor zijn werk al snel toe op keramiek en brons.
Hij stelde tentoon in het Musée du Louvre en het Musée National Eugène Delacroix in Parijs, het Bass Museum of Art in Miami Beach, op de biënnale van Istanbul, bij The Wallace Collection in Londen en het MAMCO in Genève en op vele andere plaatsen.
In 1996 won hij de Romeprijs en een verblijf in de Villa
Medici. Tussen 2004 en 2007 was hij ‘artist in residence‘
bij de Manufacture Nationale de Sèvres. In 2009 werd hij genomineerd voor de Vlaamse Cultuurprijs. In 2013 was hij de Theodore Randall Chair van de Alfred-hogeschool in New York State. 

‘De Storm’ verkent in vier delen de relationele en emotionele stormen die bij elke persoonlijke ontwikkeling horen én de grotere stormen die woeden binnen de samenleving.

De hemel wordt zwart, en binnen de kortste keren zitten we met een overstroming. Een half uur later is de hemel terug blauw. In zekere zin is dat voor mij een Brel-achtig gevoel, iets dat ik associeer met mijn achtergrond; een soort van eigen wereld, waar die stormen plots opkomen en even plots weer verdwijnen. (Johan Creten) )

Voor Johan Creten gaan leven en werk in elkaar over.
Zijn werken weerspiegelen innerlijke conflicten en maatschappelijke beschouwingen, maar net zo goed dragen ze de sporen van zijn vorsen in de geschiedenis. Toen de kunstenaar op jonge leeftijd België achter zich liet, en geleid door zijn kunst een nomadisch bestaan aanvatte tussen ondermeer Parijs, Rome, New York, Mexico en Miami, kon men die rusteloosheid wellicht aan jeugdige ‘Sturm und Drang’ toeschrijven. Maar de storm ging nooit liggen. 

Why does Strange Fruit always look so sweet ?

Op een klassieke sokkel staat een verstilde figuur die grotendeels bekleed is met dadelachtige vruchten die hem lijken te overwoekeren. 

De mens ondergaat een organische bezetting, een nieuwe levensvorm ontstaat en werpt vruchten af. 

Johan Creten maakte dit werk tijdens zijn verblijf in de woestijn van Mexico. 

La Mamma Morta 4Een bijna menselijke vorm, zacht vrouwelijk vlees en architecturale elementen versmelten tot een monument. Het lichaam gaat over in een zuil, de huid wordt steen.Een poëtische weergave van de kracht die in transformatie schuilt.

Pliny’s Sorrow 

De arend die ooit symbool stond voor macht en krijgshaftig vertoon, verwordt onder een donkere patine tot een geparalyseerd, eerder hulpeloos dier. De referentie naar de olietankerramp voor de Spaanse kust in 2002 is niet ver weg, die naar de uitbarsting van de Vesuvius evenmin. De link schuilt in de titel die verwijst naar de getuigenis van Plinius de Jongere over de verwoesting van Pompeï. 

Le Banc des amoureuxEen imposante en tegelijk uitnodigende zitbank,
geflankeerd door totems opgebouwd uit vrouwelijke en mannelijke elementen

In HET HUIS speelt het lot, en vooral de grilligheid ervan een grote rol. In de geborgenheid van Het Huis, brengt Creten werken samen die rechtstreeks verband houden met de storm als drijfveer van politieke bewegingen die balanceren tussen autoriteiten, revolutie en het verbindend compromis. 
Twee vogels huizen in dit paviljoen, ze vertegenwoordigen een andere orde dan de gevederden die buiten heersen. Hier vindt men wellicht het meest politiek geïnspireerde werk van Creten dat onmiskenbaar verwijst naar het oprukkende fascisme dat een schaduw over Europa werpt. 

Le Grand Vivisecteur
Een gigantische uil domineert de ruimte die plots een prangende kooi lijkt. Wijs en beschermend, maar net zo goed dreigend waakt de autoritaire figuur met geheimzinnige blik over zijn zetel. De toeschouwer wordt uitgedaagd om de plaats te claimen en het moment op foto vast te leggen en de wereld in te sturen. 

La Naissance d’une ombre 
Een kleine, gestileerde buste van een arend spreidt trots de vleugels. Een sterk beeld, ware het niet dat deze status ondermijnd wordt door een nog het meest op vogeldrek lijkende substantie die in lagen over het dier druipt.

Fortuna Grande, G, Fortuna Grande, M, Fortuna Grande, P
Drie abstracte objecten in kleurig geglazuurd keramiek nemen een loopje met de perceptie van de bezoeker. Afhankelijk
van de positie waaruit ze bekeken worden veranderen ze miraculeus van vorm, de ene keer ogen ze solide, de andere keer ontvouwen ze zich als lichtgewicht parachutes. Het zijn reminders dat men stormen niet kan afwenden, maar altijd
de zeilen kan bijstellen. Fortuna verwijst naar het geluk dat mogelijk in het verschiet ligt, naar de grillige verhouding tussen voorbestemdheid en de uiteindelijke voltrekking van het lot. 

Neurose – Golden Wave 
Creten verwijst in gepatineerd en verguld brons naar het universeel gebruik van de golf als dynamisch symbool van verandering en hoop. Het beeld staat voor het licht aan het eind van de tunnel, een gouden vlam die de mens uit de duisternis naar de essentie van de creatieve, inspirerende energie weet te leiden. Een baken in een golf van veranderingen. 

In de  BUXUSTUIN wordt de focus verlegd  naar de emotionele, individuele storm. 
Creten koos een paradijselijke setting voor een groep werken die gelieerd zijn met de vitaliteit van de mens, de wieg van de beschaving en de opkomst van cultuur. De buxustuin is een hedendaagse tuin met strak vormgegeven haagjes.  De perfecte context voor de mens die zijn identiteit in relatie tot zijn omgeving zoekt. 

Odore di Femmina – Basket
Dit werk maakt deel uit van een reeks waarmee Creten in 1989 van start ging. Het is een ode aan lichaamsgeuren.
De vrouwelijke torso, bekleed met fragiele bloemen, biedt een verleidelijke mix van zachte rondingen en scherpe hoeken. Het lichaam wordt een container van geuren. De mand nodigt uit tot overvloed, de geruststellende zorg van moeder Aarde. 

La Communauté – De Gemeenschap
& Le Jardin des Simples
Twee beeldengroepen opgebouwd met bijenkorven die een samenleving op microcosmos niveau voorstellen. Theoretici en filosofen voeren deze vorm van gemeenschapsleven vaak op ter vergelijking met de menselijke samenleving. De bijenkorf als hypergeorganiseerde en productieve monarchie.









Creten presenteert een maatschappij die in harmonie met de natuur functioneert. De buitenkant van de korven refereert naar een primitieve weergave van het menselijk gelaat.
De opstelling verwijst naar beeldenrijen zoals we die kennen in vroege, primitieve beschavingen. Door ogen en mond gaan bijen naar binnen en naar buiten. Het zinnebeeldig verkeer tussen perceptie en taal. 

The Cradle – De Bakermat

Een blikvanger in brons. De meesterlijk gegoten facsimile
van de mand bovenop de gekende, paddenstoelvormige
zuil, refereert naar een ooit populaire Hollandse wieg die
het bakeren van de baby vergemakkelijkte. Maar zelfs 
zonder die precieze associatie vertelt dit werk een ontstaansgeschiedenis. Deze twee vormen met seksuele connotaties stralen samen vruchtbaarheid uit. 

Ze vormen een nieuw symbool voor de bakermat van de beschaving. 

 Bi-Boy (édition dorée) 11
De menselijke figuur neemt de rol van Adam aan, de eerste man. Kleiner dan levensgroot en nog worstelend met een glorieus gouden vruchtzak waar zijn perfecte lichaam in huist, verpersoonlijkt hij de geboorte van het individu en de keuzes die we maken. 

Le Baiser 
Het beeld lijkt fragiel en onaanraakbaar, maar is tegelijk vlijmscherp en duidt op een wat tedere kus in wankel evenwicht tussen de twee vormen die ook in Le banc des Amoureux voorkomen. Een hommage aan de mannelijkheid. Sculptuur meets sokkel, of was het omgekeerd? Stof voor een discussie over de hiërarchie tussen kunst en realiteit inzake perceptie. Dit werk is eveneens een verwijzing naar Brancusi en Rodin. 

Massu 1 & Massu 2 

Deze zuilen verwijzen naar de link tussen de maatschappij en haar structuren, en de materiële vertaling daarvan doorheen de geschiedenis, gaande van zuilen en monumenten, tot industriële tools en minimalistische monolieten. 

Als een confrontatie tussen een wit en een donker wapen verwijzen ze naar Brancusi’s Endless Column. 

 The Tempest

Een vogelfiguur die met gebogen hoofd de natuurelementen lijkt te trotseren. Waardig en sterk, tot we de fragiliteit van de gapende holte in zijn opengewerkte rug ontdekken.
Een gapende holte waaruit rijp fruit geschept lijkt.
Op, verteerd, voorbij, een holle knotwilg gelijk. 

Toch blijft The Tempest overeind als een symbool van de hoop, tussen leven en dood. 

RUBENSTUIN
Welkom in het rijk van het onderbewuste. Hier woedt de storm in onze hoofden en gaat aan de haal met onze ratio, zodat angsten en fantasieën de bovenhand krijgen. De toeschouwer betreedt een landschap waarin de dreiging van zeemonsters en heksen voor psychologische ontreddering zorgen.
De confrontatie met onze oerangsten die inherent zijn aan het onderbewuste is onafwendbaar. 

I am a Good Horse on a Soft Brick
De enige menselijke figuur in deze constellatie is een
woeste, voluptueuze vrouw die bovenop de gekende zuil (cfr. Le Baiser) hurkt. 
Haar gezwollen borsten verwijzen naar de Venus van Willdendorf, terwijl haar wilde, rastamanen haar een Medusa-allure geven. 
Ze lijkt in trance, in het midden van een sjamanenritueel. 
De dode vogels rond haar nek impliceren de dreiging die ze in zich heeft.

Creten maakte het werk tijdens zijn verblijf op Miami Beach in Florida. 

La Borne
Een strakke, stille getuige van de uitbuiting en de horror die de industriële revolutie met zich meebracht. 
De schouw werpt een donkere schaduw over het landschap, ook zinnebeeldig. 
Creten liet zich inspireren door het gedicht “The Chimney Sweeper” van William Blake over een weeskind dat gedwongen werd als schoorsteenveger te werken. 
“So your chimneys I sweep and in soot I sleep”. 

Anderzijds refereert La Borne ook naar een schandpaal. 

De Vlaamse  zuil – Een Vlaams monument bevindt zich in het grote park. 

Johan Creten maakte het voor de expo Nieuwe Monumenten

in 2010. Het werk is in langdurige bruikleen en maakt deel
uit van de permanente museumcollectie.

La Colonne – De Zuil 
Duistere, ongedefiniëerde zeecreaturen overwoekeren de zuilen. We weten niet precies wat er gewurgd wordt of in de greep gehouden door deze inktvisachtige wezens, maar de scène spreekt meteen tot onze verbeelding. De werken verwijzen naar de zeemonsters die op 19de eeuwse schilderijen met zee-en stormtaferelen werden opgevoerd. Ze maken een draaiende beweging als de maalstroom van de tijd. 

Octo
Een werk dat ons afstoot maar ook een grote aantrekkings- kracht uitoefent. 
De vorm werd geïnspireerd door een rog, waarvan de Antwerpse vissers in de 17de-eeuw een zeeduivel maakten. 

Eén zijde van het afgeplatte lijf draagt menselijke trekken. 

Een werk dat werkt als een psychologische test.